مادروی فاطمه،دختراسدفرزندهاشم است كه جزء نخستين زنانی شمرده میشود كه به پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله ايمان آورد و پيش از بعثت از آيين ابراهيم پيروی می كرد.همين فاطمه زنی است كه سخت مورد احترام پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله بوده است.
پدر اين طفل،عمران معروف به ابوطالب،حامی بزرگوار رسول خدا صلی الله عليه و آله بود.

مدرک حادثه

به دنيا آمدن اميرمؤمنان،علی عليه السلام در درون خانه خدا فضيلتی است كه محدّثان شيعه و دانشمندان علم انساب آن را در كتابهای خود نقل كرده‌اند و درميان دانشمندان اهل تسنن گروه زيادی به اين حقيقت،تصريح و آن را يک فضيلت بی‌نظير خوانده‌اند كه به نمونه هايی اشاره می‌شود:

1.محمد مالكی می‌گويد: «وُلِدَ بِمكَّةَ الْمُشَرّفَةَ داخِلَ بَيْتِ الْحَرامِ فی يَوْمِ الْجُمعَةِ الثَّالِثَ عَشَرَ مِنْ شَهْرِاللّه ِ رَجَبِ سَنَةِ ثَلاثينَ مِنْ عامِ الْفيلِ...وَلَمْ يُولَدْ فِی الْبَيْتِ الْحَرامِ قَبْلَهُ اَحَدٌ سِواهُ، وَهِی فَضيلَةٌ خَصَّهُ اللّه تَعالی بِها اِجْلالاً لَهُ وَاِعْلاءً لَمَرْتَبَتِهِ وَاِظْهارا لِكَرامَتِهِ؛(1)

علی در داخل خانه خدا در مكه،روز جمعه سيزدهم ماه خدا،رجب سال سی از عام الفيل به دنيا آمد...قبل از او كسی در داخل خانه خدا به دنيا نيامده بود و اين ولادت فضيلتی است كه خدای بلند مرتبه علی عليه السلام را به آن اختصاص داده است،برای تجليل او و بالا بردن مرتبه او و آشكار نمودن كرامت و بزرگواری او».

2.حاكم نيشابوری می‌گويد: «ولادت علی در داخل كعبه به طور تواتر به ما رسيده است.‌»(2)

3.آلوسی بغدادی صاحب تفسيرمی‌گويد:«تولد علی دركعبه در ميان ملل جهان مشهور ومعروف است.تاكنون كسی به اين فضيلت دست نيافته است.‌»(3)
و ديگر دانشمندان اهل سنّت(4) نيز به اين مسئله معترف می‌باشند.امّا در منابع شيعه روايات فراوانی در اين زمينه داريم كه به يكی از آنها اشاره می‌شود:
سعيد بن جبير از يزيد بن قعنب نقل نموده كه من با عباس بن عبدالمطلب و گروهی از فرزندان عبدالعزّی در مقابل خانه خدا نشسته بوديم كه ناگهان فاطمه دختر اسد مادر اميرالمؤمنين كه نه ماهه باردار بود و درد زايمان او را گرفته بود،ظاهر شد،«فَقالَتْ رَبِّ اِنّی مُؤمِنَةٌ بِکَ وَبِما جاءَ مِنْ عِنْدِکَ مِنْ رُسُلٍ وَكُتُبٍ،وَاِنّی مُصَدّقَةٌ بِكَلامِ جَدّی اِبْراهِيْمَ الخَليلِ،وَاِنّهُ بَنی الْبَيْتَ العَتيقَ فَبِحَقِّ الّذی بَنی هذَا الْبَيْتَ وَبِحَقِّ الْمَوْلُودِ الَّذی فِی بَطْنی لمّا يَسَّرْتَ عَلَی وِلادَتی؛(5)

پس فاطمه گفت:پروردگارا! به تو و پيامبران و كتابهايی كه از طرف تو نازل شده‌اند،ايمان دارم و سخن جدّم ابراهيم خليل را تصديق می‌كنم؛او كه اين خانه عتيق را بنا كرد.پس به حق آن كسی كه اين خانه را ساخت،و به حق كودكی كه در رحم دارم،ولادت اين كودک را بر من آسان فرما!»

يزيد بن قعنب می‌گويد:ما ديديم كه خانه خدا از پشت شكافته شد(محل مستجار)و فاطمه داخل خانه شد و ما ديگر او را نديديم،و ديوار دوباره به حال اوّل برگشت،به ذهن ما رسيد كه قفل درخانه خدا را باز كنيم،ولی باز نشد،«فَعَلِمْنا اَنَّ ذلِكَ اَمْرٌ مِنَ اَمْرِ اللّه ِ عَزّوجَلّ؛(6) پس دانستيم كه اين مسئله كاری است از طرف خدای عزيز و جليل».

چند روز اين مادر و كودک در درون خانه خدا می‌مانند.راستی در اين چند روز مادر چه خورده و چه نوشيده؟ و ديگر نيازهای خويش را چگونه برآورده نموده است؟...
اگر كمترين دقت و تأمّلی در اين مسائل انجام گيرد،بی‌گمان به فضيلت والای اين نوزاد و مادر میتوان پی برد كه چگونه معجزات متعددی به احترام آن دو انجام می‌گيرد؛شكافته شدن ديوار خانه خدا و به هم آمدن آن،ماندن چهار روز در درون خانه،پاک بودن نوزاد از آلودگی زايمان وگر نه در درون خانه خدا راه نمی‌يافت،استفاده از غذای بهشتی و...! خوب است در ادامه گزارش را از زبان فاطمه بنت اسد بشنويم:

وقتی از خانه بيرون آمد،گفت:«اِنّی فُضِّلْتُ عَلی مَنْ تَقَدَّمَنی مِنَ النِّساءِ لاَِنَّ آسِيَةَ بِنْتَ مُزاحِمٍ عَبَدَتِ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ سِرّا فِی مَوْضِعٍ لايُحِبُّ اَنْ يَعْبُدَاللّه َفِيهِ اِلاّ اضْطِرارا،وَاِنَّ مَرْيَمَ بِنْتَ عِمْران هَزَّتِ النَّخْلَةَ الْيابِسَةَ بِيَدِها حَتّی اَكَلَتْ مِنْها رُطَبا جَنيّا، وَاِنّی دَخَلْتُ بَيْتَ اللّه ِ الْحَرامَ فَاَكَلْتُ مِنْ ثِمارِ اَلجَنَّةِ وَاَوْراقِها[ارزاقها] ؛(7)

به راستی من بر زنهای پيش از خود برتری يافتم؛زيرا آسيه دختر مزاحم (همسر فرعون) خدا را پنهانی در جايی عبادت كرد كه دوست نمی‌داشت در آن مكان (يعنی كاخ فرعون) خدا را عبادت كند،مگر در حال ناچاری.و به راستی مريم دختر عمران درخت خشک خرما را با دستش تكان داد تا رطب تازه‌ای از آن بخورد،ولی من داخل خانه خدا شدم و از ميوه‌های بهشتی و ورقها(يا روزيها)ی آن استفاده بردم.»

مراسم نامگذاری

مولود نورانی كه در درون خانه خدا به دنيا آمده و چهار شبانه روز از او و مادرش با غذای بهشتی پذيرايی شده،برای نام گذاريش نيز خدای خانه بايد تصميم بگيرد،نه پدر و مادر و يا پدربزرگ و مادربزرگ.و چنين هم شد،خداوند منّت خويش را بر او كامل نمود و با جملاتی از عالم غيب به گوش فاطمه مادر نوزاد رساند كه او را چه نام نهد.

فاطمه بنت اسد می‌گويد:

«فَلمّا اَردْتُ اَنْ اَخْرُجَ هَتَفَ بی‌هاتِفٌ يا فاطِمَةُ سَمّيهِ عَليّا فَهُوَ عَلِی وَاللّه ُالْعَلِی الاَْعْلی يَقُوْلُ:اِنّی شقَقْتُ اِسْمَهُ مِنْ اِسْمی وَاَدّبْتُهُ باَدَبی وَوَقَفْتُهُ عَلی غامِضِ عِلْمی وَهُوَ الَّذي... يُؤذِّنُ فَوْقَ ظَهْرِ بَيْتی وَيُقَدِّسُنی وَيُمَجِّدُنی فَطُوبی لِمَنْ اَحَبَّهُ واَطاعَهُ وَوَيْلٌ لِمَنْ اَبْغَضَهُ وَعَصاهُ؛(8)

پس هنگامی كه خواستم [از كعبه] خارج شوم،هاتفی [از غيب] مرا ندا داد:‌ای فاطمه [او را] به نام علی نام گذاری كن! پس او علی است و خدای علی اَعْلی است كه می‌گويد:به راستی، اسم او را از اسم خودم جدا ساختم و او را به ادب خود پرورش دادم و او را بر پيچيدگی های علم خود آگاه ساختم و او كسی است كه...بر بام خانه من اذان خواهد گفت و مرا تقديس و تمجيد خواهد نمود.پس خوش به حال كسی كه او را دوست بدارد و اطاعتش كند و وای بر كسی كه او را دشمن بدارد و نافرمانی كند.»

آن گاه فاطمه بنت اسد روی به خانه نهاد.شخصی به سرعت خود را به ابوطالب و خانواده او رساندو بشارت ولادت علی عليه السلام را داد.همه خانواده كه در پيشاپيش آنها محمدمصطفی صلی الله عليه و آله قرار داشت،به استقبال فاطمه و نوزادش آمدند،محمدمصطفی صلی الله عليه و آله نوزاد را در بغل گرفت و زبان خويش را در دهان او قرار داد و اذان و اقامه در گوش او خواند.آن گاه ابوطالب شتران زيادی را به عنوان وليمه اين نوزاد قربانی نمود و تمام مردم را نيز دعوت نمود؛به اين صورت كه اوّل هفت بار خانه خدا را طواف نمايند،آن گاه داخل خانه ابوطالب روند و بر علی عليه السلام سلام نمايند.(9)

راز ولادت

آنچه مهم و ضروری است كه جامعه اسلامی،اعم از شيعه و سنی به آن توجه نمايند،راز و فلسفه اين ولادت در درون خانه خداوند و كعبه است.مريم با آن عظمت كه به تصريح قرآن معصومه است و فرزند او از پيامبران اولوالعزم بود،وقتی درد زايمان او فرا می‌رسد،به او دستور داده می‌شود كه محراب و عبادتگاه را ترک گويد و به نقطه دوردستی پناه برد؛(10) چرا كه اينجا عبادتگاه است،نه زايشگاه؛ولی فاطمه بنت اسد را به درون مقدس‌ترین عبادتگاه، يعنی كعبه فرا می‌خوانند و با معجزه ديوار شكافته می‌شود و در برخی منابع آمده كه به فاطمه بنت اسد الهام شد كه وارد خانه كعبه گردد.(11)

نوع دانشمندان اهل سنّت اين جريان را فقط يک فضيلت بی‌هدف برای علی عليه السلام می‌دانند و بس؛ولی در لابه لای روايات شيعه جملات و نكاتی به چشم می‌خورد كه نشان از يک راز بزرگ و هدف والا دارد؛يعنی اين گونه نيست كه تولّد حضرت در درون خانه خدا يک حادثه استثنايی بدون هدف و فلسفه باشد و خداوند از آن هيچ منظوری جز بيان شرافت و فضيلت علی عليه السلام نداشته باشد،بلكه مطلب عميق‌تر از آن است و در پشت پرده اين حادثه، اسراری نهفته است كه با دقّت و توجّه می‌توان به آن رسيد.

تحليل حادثه

روی علی است قبله اين دل حـق پـرست 

ما كوی علی است منزل و جايگه نشست ما

بـوی علی است باعث حـال خـراب و مست ما

سوی علی است هر زمان به التماس دست ما

اگر به روايات امامت و ولايت ائمه اطهار عليهم السلام مخصوصاً اميرمؤمنان عليه السلام دقّت شود،در می‌يابيم كه اساسي‌ترین شرط توحيد،ولايت امامان معصوم است؛چنان كه در حديث سلسلة الذهب و دهها حديث ديگر به آن تصريح شده است كه كلمه توحيد دژ نفوذ ناپذير الهی است،به شرطی كه ولايت و امامت امامان در كنار آن باشد.(12) اين از نظر فكری و اعتقادی،و امّا ازنظر رفتاری و عمل نيز اساسی ترین شرط قبولی اعمال،پذيرفتن امامت علی عليه السلام و فرزندان اوست.
امام باقر عليه السلام فرمود:«هر كس به خداوند عزّتمند تقرّب جويد با عبادتی كه تلاش خود را در انجام آن به كار برد،ولی امامی نصب شده از جانب خداوند برای او نباشد،تلاشش پذيرفته نمی‌شود و گمراه و سرگردان خواهد بود،و خداوند نيز اعمال او را دشمن می‌دارد.‌»(13)

و همچنين پيامبراكرم صلی الله عليه و آله خطاب به علی عليه السلام در مورد ولايت آن حضرت فرمود:«اگر كسی به اندازه رسالت حضرت نوح در ميان قومش عبادت كند،و به اندازه كوه احد طلا داشته باشد و در راه خدا انفاق كند و عمرش طولانی شود تا هزار بار خانه كعبه را با پای برهنه زيارت كند،و سپس در ميان صفا و مروه مظلومانه به قتل برسد،اگر ولايت تو را‌ای علي! نداشته باشد،بوی بهشت را نچشيده و داخل آن نخواهد شد.»(14)و امّا از نظر ظاهری و حسی هر چند خانه خدا،كعبه،محور توحيد شمرده می‌شود و مردم بايد به دور آن طواف كنند،ولی در طواف و نماز بايد توجّه دلها به سمت و سوی فردی باشد كه خانه زاد اين بيت می‌باشد.

لطيفه

خداوند زاده نشده و دارای فرزند نيز نمی‌باشد،ولی يک امر را نمی‌توان انكار كرد و آن اينكه صدای گريه نوزاد از خانه خدا به گوش رسيده است.
ولادت علی عليه السلام در درون خانه خدا رمز و رازش اين است كه بدانيم قلب خانه خدا و توحيد را ولايت و امامت علی تشكيل میدهد.در منابع روايی اِشاراتی به اين مطلب شده است، از جمله:

1.در ذيل جملاتی كه فاطمه بنت اسد درلحظه خروج ازخانه خدا شنيد،می‌خوانيم:«فَطُوبی لِمَنْ اَطاعَهُ وويلٌ لِمَنْ اَبغَضَه وَعَصاهُ؛(15) پس خوش به حال كسی كه او را دوست بدارد و اطاعتش كند و وای بر كسی كه او را دشمن بدارد و نافرمانی كند.»قبلاً اشاره شد جملات فوق راز ولادت علی عليه السلام را در درون كعبه اين می‌داند كه مردم مطيع و فرمانبر او گردند و از امامت و ولايت او سرپيچی نكنند.

2.در دعوت نامه ابوطالب از مردم برای وليمه حضرت علی عليه السلام می‌خوانيم:«وَقالَ هَلُمُّوا وَطَوِّفُوا بالبَيْتِ سَبْعا وَادْخُلُوا وَسَلِّموا عَلی عَلی وَلَدِی؛(16)گفت:مردم! بياييد و هفت بار دور خانه طواف كنيد،[آن گاه] داخل [خانه من] شويد و بر فرزندم علی سلام كنيد.»
اين سخن به اين رمز كه علی عليه السلام امام و رهبر آينده شماست، اشاره دارد.

3.امام باقرعليه السلام فرمود:«اِنَّما اُمِرَالنّاسُ اَنْ يَأْتُواهذِهِ الاَحْجارَفَيَتَطَوّفُوا بِها،ثَمَّ يَأْتُونَنا فَيُخْبِروُنا بِوِلايَتِهِمْ وَيَعْرِضُوا عَلَيْنا نُصْرَتَهُمْ؛(17)

همانا به مردم دستور داده شده است كه بيايند و اين سنگها(كنايه ازكعبه)را طواف كنند.سپس نزد ما(امامان)آيند و خبر ولايتشان را [نسبت به ما] اظهار نمايند،و ياری شان را نسبت به ما عرضه دارند».
نتيجه آنكه راز ولادت اميرمؤمنان عليه السلام در درون خانه كعبه اين است كه مردم در حال نماز رو به كعبه باشند و صورت دل را به سوی امامت امامان معصوم و در رأس آنها اميرمؤمنان داشته باشند و هرگز از ياد نبرند كه علی در درون خانه توحيد جا دارد.

من ار به قبله رو كنم به عشق روی او كنم اقامه صلات را به گفتگوی او كنم
گر از وطن سفر كنم سفر به سوی او كنم ز حج و بيت بگذرم طواف كوی او كنم
كز احترام مولدش حرم شده است محترم در اين ولا بگو نعم كه هست اعظم نعم
============
الا كه رحمت آيتی ز رحمت علی بود همه كتاب انبيا حكايت علی بود
بهشت و هر چه اندر او عنايت علی بود اجلّ نعمت خدا ولايت علی بود.(18)

پی نوشت: